اختلاف نرخ‌های ارز در بازارهای رسمی و غیررسمی، نه تنها به نابرابری و فساد اقتصادی دامن زده، بلکه تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است. در چنین شرایطی، اصلاح نظام ارز چند نرخی و مدیریت صحیح آن، یکی از نیازهای اساسی کشور برای بهبود وضعیت اقتصادی و جلوگیری از هدررفت منابع ارزی محسوب می‌شود. اما این اصلاحات باید به‌گونه‌ای انجام شود که ضمن حفظ دسترسی به ارز برای بخش‌های حیاتی، از فساد و سوءاستفاده جلوگیری کرده و به تقویت تولید و رشد اقتصادی کمک کند.
در این میان، راهکار اساسی برای اصلاح این روند، حرکت به سمت ارز تک‌نرخی و حمایت جدی از تولید داخلی است. این تغییر نه تنها به کاهش وابستگی به واردات کمک می‌کند، بلکه می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای رشد اقتصادی پایدار و افزایش درآمدهای داخلی ایجاد کند. در همین راستا با عبدالوحید فیاضی، نماینده مردم نور و محمودآباد از استان مازندران و سید ابوالحسن مصطفوی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفتگو کردیم تا دیدگاه‌های آنها را درباره چالش‌های نظام ارز چند نرخی و تاثیر آن بر بخش‌های مختلف اقتصادی را بررسی کنیم.
سیاست تخصیص ارز ارزان‌قیمت به واردکنندگان برنج، تعادل بازار را بر هم زده است
در همین راستا با عبدالوحید فیاضی، نماینده مردم شریف نور و محمودآباد از استان مازندران گفتگو کردیم تا دیدگاه‌های او درباره چالش‌های نظام ارز چند نرخی و تاثیر آن بر بخش‌های مختلف اقتصادیرا بررسی کنیم.فیاضی ضمن اشاره به اهمیت اصلاح این نظام، بر لزوم حمایت از بخش‌های کلیدی اقتصاد در چارچوب سیاست‌های دقیق و هوشمندانه تأکید کرد. فیاضی می‌گوید: ارز چند نرخی به‌عنوان یکی از چالش‌های اقتصادی کشور، تأثیرات منفی بسیاری بر بخش‌های مختلف تولید و تجارت داخلی گذاشته است. این نظام ارزی که با تخصیص ارزهای متفاوت به کالاها و خدمات مختلف، مشکلات متعددی را ایجاد کرده، موجب بی‌ثباتی در بازار شده است. به‌عنوان مثال، من به‌عنوان نماینده شهرهای شمالی کشور شاهد زحمات فراوان کشاورزان و تولیدکنندگان برنج هستم. این تولیدکنندگان در شرایطی که هزینه‌های بالای تولید و نوسانات ارزی فشار مضاعفی بر آنها وارد می‌کند، به‌خوبی تلاش می‌کنند تا نیاز کشور را تأمین کنند. اما سیاست تخصیص ارز ارزان‌قیمت به واردکنندگان برنج، تعادل بازار را بر هم زده و در نهایت به ضرر تولیدکنندگان داخلی منجر می‌شود. نتیجه این سیاست‌ها، تضعیف تولید ملی و کاهش انگیزه کشاورزان برای ادامه فعالیت در این حوزه است.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر برنج، در بسیاری از بخش‌های دیگر نیز ارز چند نرخی پیامدهای منفی مشابهی به همراه داشته است. این سیستم ارزی نابرابر باعث ایجاد فاصله طبقاتی در اقتصاد شده و فرصت‌های رانتی و فسادزا را فراهم کرده است. بسیاری از کسانی که به ارز ارزان دسترسی دارند، از این مزیت به نفع خود استفاده می‌کنند، در حالی که تولیدکنندگان واقعی با مشکلات تأمین منابع ارزی روبه‌رو هستند. این روند در طولانی‌مدت باعث ضربه به توانمندی‌های تولیدی کشور و حتی اتلاف منابع می‌شود. بنابراین، حذف ارز چند نرخی برای بسیاری از حوزه‌ها نه‌تنها ضروری است، بلکه گامی حیاتی در جهت شفاف‌سازی اقتصادی و کاهش فساد است.
حذف کامل ارز چند نرخی نیز راه‌حل قطعی همه مشکلات نیست و نیاز به برنامه‌ریزی دارد
نماینده مردم شریف نور و محمودآباد خاطرنشان می‌کند: اما باید به این نکته مهم توجه داشت که حذف کامل ارز چند نرخی نیز راه‌حل قطعی همه مشکلات نیست و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تری دارد. برخی حوزه‌ها همچنان به ارز ارزان نیاز دارند، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند واردات تجهیزات کارخانه‌ها و تکمیل خطوط تولید صنایع. صنایع تولیدی کشور برای بقا و توسعه نیازمند واردات ماشین‌آلات پیشرفته و تکنولوژی‌های جدید هستند. اگر دسترسی به ارز مناسب برای این صنایع محدود شود، ممکن است رشد صنعتی کشور متوقف شده و تولید ملی به شدت آسیب ببیند. ازاین‌رو، لازم است برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران به اقتضای شرایط و نیازهای اقتصادی کشور، تصمیمات خود را به‌گونه‌ای اتخاذ کنند که هم حمایت از تولید داخلی به‌طور مؤثر انجام شود و هم زیرساخت‌های صنعتی کشور ارتقاء یابد.
وی ادامه می‌دهد: برنامه‌ریزی دقیق و هوشمندانه برای تخصیص ارز، یکی از کلیدهای اصلی موفقیت در مدیریت اقتصاد کشور است. تصمیم‌گیری در این زمینه نباید صرفاً بر اساس ملاحظات کوتاه‌مدت یا فشارهای وارد بر بخش‌های خاص باشد، بلکه نیازمند نگاه بلندمدت به ظرفیت‌های تولیدی و صنعتی کشور است. برنامه‌ریزان اقتصادی باید با توجه به نیازهای واقعی صنایع و شرایط بین‌المللی، سیاست‌های ارزی خود را تدوین کنند. در این راستا، شناسایی حوزه‌هایی که به ارز ارزان برای توسعه نیاز دارند و همزمان جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی از منابع ارزی کشور، یکی از اهداف اصلی سیاست‌گذاری اقتصادی است.
فیاضی خاطرنشان می‌کند: بنابراین اصلاح نظام ارز چند نرخی باید به‌گونه‌ای انجام شود که هم از فساد و رانت‌خواری جلوگیری کند و هم نیازهای اقتصادی کشور را به‌طور دقیق برآورده سازد. برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران اقتصادی باید با در نظر گرفتن اقتضائات مختلف و شرایط حاکم بر کشور، تصمیماتی اتخاذ کنند که به حمایت از تولید داخلی و رشد اقتصادی منجر شود، و در عین حال منابع ارزی به‌طور مؤثر در بخش‌های حیاتی کشور مورد استفاده قرار گیرد. این رویکرد جامع‌نگر به تخصیص ارز، می‌تواند به بهبود زیرساخت‌های صنعتی کشور و افزایش بهره‌وری اقتصادی کمک شایانی کند.
در همین راستا با سید ابوالحسن مصطفوی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، گفتگویی داشتیم. وی بر اهمیت حرکت به سمت ارز تک‌نرخی تأکید کرد و بیان داشت که این سیاست می‌تواند به بهبود وضعیت تولید داخلی و کاهش فساد ناشی از ارز چندنرخی کمک کند. مصطفوی معتقد است که حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدکنندگان داخلی باید در اولویت قرار گیرد تا نیازهای کشور از طریق تولیدات داخلی برآورده شود و از هدررفت منابع ارزی جلوگیری گردد.
جلوگیری از هدر رفت منابع ارزی با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدکنندگان داخلی
در ادامه با سید ابوالحسن مصطفوی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز گفتگویی داشتیم. وی بر اهمیت حرکت به سمت ارز تک‌نرخی تأکید کرد و بیان داشت که این سیاست می‌تواند به بهبود وضعیت تولید داخلی و کاهش فساد ناشی از ارز چندنرخی کمک کند. مصطفوی معتقد است که حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدکنندگان داخلی باید در اولویت قرار گیرد تا نیازهای کشور از طریق تولیدات داخلی برآورده شود و از هدررفت منابع ارزی جلوگیری گردد.
مصطفوی در ادامه گفتگو به این نکته اشاره کرد که حمایت از تولید داخلی نه تنها به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه در نهایت منجر به اشتغال نیروهای تحصیلکرده و نخبگان علمی و متخصص ما خواهد شد. او تأکید کرد که با فراهم کردن بستر مناسب برای تولید ملی، می‌توان فرصت‌های جدیدی برای بروز استعدادهای جوان و متخصص ایجاد کرد. این امر، علاوه بر کاهش وابستگی به واردات، موجب رشد و توسعه فناوری‌های نوین در کشور می‌شود و ایران را به یکی از قطب‌های تولید و صادرات محصولات علمی و فناورانه تبدیل می‌کند. به گفته مصطفوی، سرمایه‌گذاری در توانمندسازی نخبگان علمی و متخصصان داخلی، یکی از راه‌حل‌های کلیدی برای پیشرفت و ارتقای جایگاه کشور در عرصه‌های بین‌المللی است.
مصطفوی در ادامه خاطرنشان می‌کند: واردات با ارز ارزان‌قیمت که از طریق ارز چندنرخی صورت می‌گیرد، نه تنها فرصت‌های ناعادلانه‌ای برای سودجویان ایجاد می‌کند، بلکه باعث می‌شود تولیدکنندگان داخلی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شوند و در رقابت با محصولات وارداتی ارزان، توانایی بقای خود را از دست دهند. در این شرایط، راهکاری که می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند، حرکت به سمت ارز تک‌نرخی و حمایت واقعی از تولید داخلی است.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس خاطرنشان می‌کند: ارز تک‌نرخی نه تنها به کاهش فسادهای ناشی از تفاوت نرخ ارز کمک می‌کند، بلکه باعث ایجاد شفافیت بیشتر در بازار و رقابت عادلانه‌تر بین تولیدکنندگان داخلی و واردکنندگان می‌شود. یکی از مهم‌ترین مشکلات در نظام چندنرخی ارز، تخصیص ارز دولتی به واردکنندگان است که با قیمت‌های پایین‌تر کالاهایی را وارد کشور می‌کنند، در حالی که تولیدکنندگان داخلی مجبور به تأمین نیازهای تولید خود با ارز آزاد و گران‌قیمت هستند. این تفاوت قیمت به شدت توان رقابت تولیدکنندگان داخلی را کاهش می‌دهد و آنها را در برابر محصولات وارداتی تضعیف می‌کند. به همین دلیل، ارز تک‌نرخی می‌تواند بستری فراهم کند که در آن، هم تولیدکنندگان داخلی و هم واردکنندگان در شرایط یکسان و عادلانه‌تری فعالیت کنند.
تثبیت جایگاه کشور در اقتصاد جهانی با حمایت از تولید داخلی و به‌خصوص شرکت‌های دانش‌بنیان
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این، یکی از مزایای کلیدی حمایت از تولید داخلی و به‌خصوص شرکت‌های دانش‌بنیان، تثبیت جایگاه کشور در اقتصاد جهانی است. با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و تولید محصولات فرآوری‌شده و با ارزش افزوده بالا، می‌توانیم سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهیم. این مسیر نه تنها موجب افزایش درآمدهای ارزی و کاهش وابستگی به صادرات نفتی می‌شود، بلکه به توسعه فناوری‌های نوین و افزایش توان رقابتی کشور در عرصه‌های بین‌المللی کمک می‌کند. تولید محصولات دانش‌بنیان، از قطعات صنعتی گرفته تا محصولات کشاورزی پیشرفته، می‌تواند کشور را به یکی از پیشروان فناوری و تولید در منطقه تبدیل کند.
مصطفوی خاطرنشان می‌کند: از سوی دیگر، حمایت از تولید داخلی نه تنها به کاهش وابستگی به واردات کمک می‌کند، بلکه منجر به رشد اشتغال و ایجاد فرصت‌های جدید برای نیروهای تحصیلکرده و نخبگان علمی و فنی کشور می‌شود. با تقویت تولید داخلی و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صنعتی و فناورانه، می‌توان بستر مناسبی برای به‌کارگیری استعدادها و توانمندی‌های این نیروها فراهم کرد.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس خاطرنشان می‌کند: بسیاری از محصولاتی که هم‌اکنون برای واردات آنها ارز تخصیص می‌دهیم و هزینه‌های بالایی به اقتصاد تحمیل می‌شود، می‌توانند با حمایت از دانش‌بنیان‌ها و تولیدکنندگان داخلی در کشور تولید شوند. این امر نه تنها به معنای کاهش وابستگی به واردات و صرفه‌جویی در منابع ارزی است، بلکه به ایجاد اشتغال و توسعه فناوری‌های نوین نیز کمک می‌کند. به عنوان نمونه، در بازدیدی که از یک مجموعه تولیدکننده بخاری هوشمند داشتم، مشاهده کردم که تمام قطعات این محصول به‌طور کامل در داخل کشور تولید می‌شود و نیاز به واردات قطعات خارجی وجود ندارد. این نشان می‌دهد که اگر از شرکت‌های دانش‌بنیان به درستی حمایت شود، توانایی تولید محصولات پیچیده و نوآورانه را دارند و می‌توانند به جایگزین مناسبی برای واردات تبدیل شوند.
نظر شما